ТӘУЕКЕЛДЕРДІ БАСҚАРУ
«БЖЗҚ» АҚ тәуекелдерді басқару жүйесі
«БЖЗҚ» АҚ тәуекелдерді басқару жүйесі (бұдан әрі – ТБЖ) бір үрдіске біріктірілген өзара байланысты элементтерден тұрады. ТБЖ шеңберінде Қордың басшылығы мен қызметкерлері әрқайсысы өз деңгейінде Қордың қызметіне әсер етуі мүмкін ықтимал тәуекелдерді анықтауға, сондай-ақ тәуекелдің қолайлы деңгейі шеңберінде осы оқиғаларды басқаруға қатысады. ТБЖ Қордың атқарушы органы мен басқару органын тәуекелдер және оларды азайту жөніндегі шешімдер туралы уақтылы ақпаратпен қамтамасыз ететін үрдістер мен рәсімдер жүйесін қамтиды.
ТБЖ енгізу және оны жетілдіру Қордың стратегиялық және операциялық мақсаттарына қол жеткізудің қажетті шарты болып табылады.
Қорда тәуекелдерді басқарудың негізгі бағыттары қарастырылған.
Операциялық тәуекелдерді басқару
Қор өз қызметінде операциялық тәуекелдерге ұшырайды. Қаржылық емес тәуекелдер елеулі шығындар мен теріс шығындарға, оның ішінде Қордың беделіне елеулі қауіп төндіреді.
Операциялық тәуекелдерді барынша азайту мақсатында Қор Қордың бизнес-үрдістерінің реинжинирингі жолымен бизнес-үрдістерді оңтайландыру, ішкі нормативтік құжаттар базасын өзектендіру және қайталауды болдырмай басқарушылық есептілік ағынын жүйелеу бойынша іс-шаралар жүргізеді.
Операциялық тәуекелдерді басқару үрдісінде Қор өз қызметінде басқарудың түрлі құралдарын қолданады:
- Тәуекел жағдайлар журналы.. Тәуекел жағдайлары Тәуекел жағдайлар журналында (орталықтандырылған дерекқор) тіркеледі және анықталған жағдайдың себептері мен сипатына қарай жіктеледі. Журнал бизнес-үрдістерде, жүйелерде, Қордың бөлімшелері мен филиалдарының функцияларында жиі кездесетін мәселелер мен осал аймақтарды анықтауға, сондай-ақ операциялық тәуекелдерді барынша азайту бойынша іс-шараларды әзірлеуге мүмкіндік береді;
- Тәуекелдер мен ішкі бақылау матрицасы. Қор бөлімшелері тәуекелдер және ішкі бақылау матрицасы түрінде көрсетілетін операциялық тәуекелдерді өз бетінше бағалайды. Бұл іске асырылған немесе әлеуетті операциялық тәуекелдерді сәйкестендіруге және бағалауға, оларды Қордың құрылымдық бөлімшелерінде басқару деңгейін айқындауға және анықталған тәуекелдерді кейіннен бақылаудың тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Өзін-өзі бағалау нәтижелері тәуекелдерді азайту бойынша алдын-алу шараларын қабылдау үшін қолданылады;
- Тәуекелдер картасы. Тәуекелдер картасы тәуекелдерді басқарудың қолданылатын құралдары негізінде қалыптастырылады және тәуекелдер қозғалысының өзгеру серпінінде әсер ету мөлшері мен ықтималдығын, тәуекелдер түрлері мен деңгейлерін бағалау нәтижелері бойынша тәуекелдерді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді;
- Тәуекелдің негізгі индикаторлары. Тәуекелдің негізгі индикаторлары әлеуетті тәуекелдерді алдын ала сәйкестендіруге және оларға жауап беруге мүмкіндік береді. Тәуекелдің туындау ықтималдығы туралы сигнал беретін және әртүрлі бағыттар бойынша Қор үшін тәуекелдердің туындауының нақты қауіптілігін көрнекі түрде көрсететін тәуекелдің негізгі индикаторларының шекті деңгейлерінің көрсеткіштеріне мониторинг жүзеге асырылады;
- Негізгі және операциялық тәуекелдерді бағалау үдерісі. Негізгі шешімдер қабылдау, жаңа қызметтер, қызмет түрлерін, үдерістер және/немесе жүйелер, стратегиялық мақсаттар ендіру нәтижесінде немесе қолданыстағы қызметтерге, қызмет түрлеріне, үдерістерге және/немесе жүйелерге, стратегиялық мақсаттарға елеулі өзгерістер енгізген жағдайда жүзеге асырылады. Тәуекелдерді, салдар мен қолданыстағы бизнес-үдерістерге әсерді, адам ресурстарын, қаржылық шығасыны бағалау бойынша рәсім;
- Тәуекелдерді азайту жөніндегі іс-шаралар жоспары. Жоспар тәуекелдерді іске асыру себептерін жоюға, сондай-ақ тәуекел жағдайлары іске асырылған және әлеуетті тәуекелдер анықталған жағдайда салдарларды барынша азайтуға бағытталған.
Операциялық тәуекелдерді тұтас және жан-жақты басқаруды қамтамасыз ету үшін операциялық тәуекелдерді басқару құралдары кешенді және өзара байланысты түрде пайдаланылады.
Қаржылық тәуекелдерді басқару
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі тұлғасында зейнетақы активтерін сенімгерлік басқарушы зейнетақы активтерінің портфелі бойынша тәуекелдерді басқару жүйесінің болуын қамтамасыз етеді. Алайда сыртқы аудиторлық компаниямен расталатын және ішкі пайдалану үшін жылдық қаржылық есептілікті қалыптастыру мақсатында Қор меншікті және зейнетақы активтері портфельдерінің қаржылық тәуекелдерге ұшырағыштығына жалпы бақылауды және мониторингті жүзеге асырады.
Негізгі тәуекелдерді басқару
Қордың стратегиялық және бизнес мақсаттарына қол жеткізуге елеулі әсер етуі мүмкін барлық негізгі тәуекелдер (стратегиялық, операциялық, қаржылық, құқықтық және комплаенс тәуекелдер және өзге) Қордың тәуекелдер тіркелімінде жинақталған. Мұндай Тәуекелдер тіркелімі Қор қызметінің барлық бағыттарында негізгі тәуекелдердің әсер ету мөлшері мен туындау ықтималдығын анықтауға мүмкіндік береді.
Тәуекелдер тіркелімі Қор басшылығына ағымдағы тәуекелдер профилін ескере отырып, қабылданатын шешімдердің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
«БЖЗҚ» АҚ қызметінің үздіксіздігін басқару үрдісі
Қор қызметінің үздіксіздігін басқару үрдісі БЖЗҚ-ның негізгі және мүдделі тараптарының мүдделерін сақтауға және Қордың беделін сақтауға кепілдік беретін негіз жасайды. Қор қызметінің үздіксіздігін басқару үрдісі төтенше/дағдарыстық жағдайлардан туындайтын операциялық, қаржылық, құқықтық, бедел тәуекелдерін және басқа да қаржылық салдарларды барынша азайту мақсатында ұйымдастырылған және ақпараттық технологиялар мен ақпараттық қауіпсіздіктің сенімді инфрақұрылымымен қамтамасыз етіледі, сондай-ақ қысқа мерзімде қызметтің үздіксіздігі циклына уақтылы назар аудару және қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды көздейді.
Қор қызметінің үздіксіздігін басқару үрдісінің тиімділігі ретінде коронавирустық инфекция (COVID-19) пандемиясымен байланысты Қазақстан Республикасында төтенше жағдай енгізу кезеңіндегі Қордың бір күнге де тоқтатылмаған жұмысы мысал бола алады.
«БЖЗҚ» АҚ ішкі бақылау жүйесі
Ішкі бақылау жүйесі зейнетақы жинақтары мен төлемдерінің жеке есебін жүргізудің сенімділігін, толықтығын және уақтылығын қамтамасыз ету үшін, активтердің, ақпараттың сақталуын және Қор ресурстарының тиімді нысаналы пайдаланылуын және ҚР зейнетақымен қамсыздандыру және бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасының, сондай-ақ Қордың ішкі қағидаларының сақталуына, залалдар тәуекелінің немесе беделдік залалдың төмендеуіне ықпал ететін қаржылық, реттеушілік және басқарушылық есептіліктің дұрыстығын қамтамасыз ету үшін ішкі бақылау саясаттарының, үрдістері мен рәсімдерінің жиынтығын қамтиды.
Тәуекел-мәдениетін жетілдіру
Қорда тәуекел-мәдениетін жетілдіру тұрақты негізде жүзеге асырылады. Қордың мақсаттарына қол жеткізуге теріс әсер етуі мүмкін барлық елеулі оқиғалар Тәуекел комитетінің отырыстарында алқалы түрде қаралады. Жұмысқа қабылдау кезінде барлық қызметкерлер Қордағы тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау корпоративтік жүйесінің жұмыс істеу қағидаттарымен танысады. Қордың барлық қызметкерлерінің біліктілігін арттыру және оқыту үздіксіз, оның ішінде тәуекел-менеджмент мәселелері бойынша жүргізіледі. Сондай-ақ қызметкерлер халықаралық танылған стандарттар мен осы салалардағы ең үздік тәжірибелерге сәйкес Қордың тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйесін қолдау мақсатында тәуекел-менеджмент, ішкі аудит, қаржылық талдау саласында кәсіби сертификаттаудан өтеді.
ТБЖ негізгі талаптары
Қор өз қызметін Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асыратынын ескере отырып, тәуекелдерді басқару жүйесі және Қордың ішкі бақылау жүйесі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 27 сәуірдегі № 76 қаулысымен бекітілген Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына және ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларына арналған тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйесін қалыптастыру қағидаларына (30.03.2020 ж. өзгерістермен) сәйкес қалыптастырылады.
«БЖЗҚ» АҚ тәуекелдерді басқару жүйесінің негізгі ережелері мен қағидаттары Директорлар кеңесінің 2017 жылғы 28 сәуірдегі №3 хаттамасымен бекітілген «БЖЗҚ» АҚ тәуекелдерді басқару саясатында (12.06.2020 ж. жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен) қарастырылған.
