ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІНЕ
 САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІ

БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдері ҚР Салық кодексіне_[1] сай 10% мөлшерлемемен жеке табыс салығы (ЖТС) салынатын табысқа жатады. ЖТС ұстау міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ), міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ), ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) есебінен салымшыға (алушыға) жасалатын төлемдердің барлық сомасынан жиынтық жүргізіледі.

БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдері БЖЗҚ-да зейнетақы жинақтары бар мынадай тұлғаларға: 

· зейнет жасына толуға байланысты алушыларға;

· мерзімсіз белгіленген 1-ші немесе 2-топтардағы мүгедектігі бар тұлғаларға;

·Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары тұрақты тұратын жерге кеткен салымшыларға (алушыларға);

·мұраға қалған зейнетақы жинақтары түрінде жеке тұлғаларға;

·қайтыс болған тұлғаны жерлеуге біржолғы төлем түрінде жеке тұлғаларға;

·тұрғын үй жағдайын жақсарту және (немесе) емдеу ақысын төлеу мақсатында біржолғы зейнетақы төлемдерін алушыларға жасалады.

ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ ТҮРІНДЕГІ ТАБЫСҚА САЛЫҚТЫҚ ШЕГЕРІМДЕР 

Салық кодексінің 353-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сай зейнетақы төлемдері түріндегі салық салынатын табыс мөлшері мынадай тәртіппен анықталады: 

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 20 желтоқсандағы № 85-VII _[2] заңымен Салық кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілгенін ескертеміз.

Сонымен, Салық кодексінің 346-бабына енгізілген өзгерістерге сай стандарт шегерімдер – республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған ең төменгі есептік көрсеткіштің (ТЕК) 14 еселенген мөлшері. Стандарт шегерім әрбір күнтізбелік айға қолданылады. Күнтізбелік жыл үшін жалпы стандарт шегерім сомасы республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған 168 еселік ТЕК мөлшерінен аспауы тиіс. 

Бұл ретте,

* ЖТС бойынша түзетуге:
-  қайтыс болу туралы анықтама немесе қайтыс болу туралы куәлік болған кезде жерлеуге төлемдер 94 еселік ТЕК мөлшерінің шегінде жатады; 

** салықтық шегерімдер зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа: 

- МЗЖ, МКЗЖ, ЕЗЖ есебінен – зейнетақы төлемі жасалатын әрбір ай үшін 14 еселенген ТЕК мөлшерінде; 

- зейнет жасына толған және Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары тұрақты тұратын жерге кеткен Қазақстан Республикасының резиденті-жеке тұлғаларға 168 еселік ТЕК мөлшерінде қолданылады.

Салық кодексінің 346-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларымен көзделген стандарт салықтық шегерімдер зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа 882 еселік ТЕК мөлшерінде осы тармақша қолданылған күні мұндай тұлғаның: 

• Ұлы Отан соғысына қатысушы және жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының қатысушыларына теңестірілген тұлға және басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагері;

• Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталған тұлға;

• 1941 жылғы 22 маусым - 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде 6 ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған тұлға;

• 1, 2 немесе 3-топтардағы мүгедектігі бар тұлға;

• мүгедек бала;

• он сегіз жасқа толғанға дейін әрбір осындай мүгедек бала үшін мүгедек баланың ата-анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі;

• өмір бойына әрбір осындай адам үшін «бала кезінен мүгедек» деген себеппен мүгедек деп танылған тұлғаның ата-анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі;

• асырап алған бала 18 жасқа толғанға дейін әрбір осындай тұлға үшін бала асырап алушылардың бірі;

• баланы қабылдайтын отбасыға жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды беру туралы шарт қолданылатын мерзім кезеңінде әрбір осындай адам үшін баланы қабылдайтын отбасыға жетім балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды қабылдап алған ата-ананың бірі болуы негізінде қолданылады.

САЛЫҚТЫҚ ШЕГЕРІМДЕР ҚОЛДАНБАЙ ЖТС САЛЫНАТЫН ТАБЫС

Жеке тұлғалардың мынадай табысына салықтық шегерім қолданбай 10% мөлшерлемемен ЖТС салынады: 

• Салық кодексінің 346-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көрсетілген тұлғаларды қоспағанда, мұраға қалған зейнетақы жинақтары түрінде жеке тұлғаларға жасалатын төлемдер; 

• Қазақстан Республикасының резиденті емес жеке тұлғаларға жасалатын төлемдер (Салық кодексінің 655-бабының 3-тармақшасы). 

Бұдан басқа, Салық кодексінің 341 және 343-баптарының ережелеріне сәйкес жеке тұлға осындай табыстан ЖТС ұстау күнінен кеш өтініш жасағандықтан, салық агенті жеке тұлғаның табысына (жерлеуге төлемдер кезінде) табысты түзету немесе салықтық шегерімдер қолданбаған жағдайда, жеке тұлға осындай табыстан ЖТС ұстауды жүргізген салық агентіне өтініш пен растаушы құжаттар ұсынуға құқылы, салық агенті олардың негізінде табысқа Салық кодексінің 48-бабының 2-тармағымен көзделген талап қою мерзімінің шегінде, атап айтқанда тиісті салықтық кезең аяқталған соң 3 жыл ішінде қайта есептеу жүргізеді.

Артық ұсталған ЖТС-ты өтету құқығы алушыда зейнетақы төлемі, оның ішінде біржолғы жерлеуге төлем жасалған күннен кейін 3 жыл ішінде сақталатындықтан, алушы артық ұсталған ЖТС-ты өтету үшін БЖЗҚ филиалдарына өтініш және растаушы құжаттар беруге құқылы.

БІРЖОЛҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ КЕЗІНДЕ САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІ

БЖЗҚ-дан біржолғы зейнетақы төлемдерінің сомасына салық салу тәртібін анықтау мақсатында Салық кодексінің 351-1 бабымен Қазақстан Республикасының зейнетақы заңнамасына сәйкес тұрғын үй жағдайын жақсарту және (немесе) емдеу ақысын төлеу мақсатында жасалатын біржолғы зейнетақы төлемдерінен ЖТС есептеу, ұстау және төлеу ерекшеліктері көзделген. 

Салық кодексінің 351-1 бабының 2-тармағына сай біржолғы зейнетақы төлемдерінің сомасынан ЖТС ұстау мен аударуды БЖЗҚ жеке тұлғаның төмендегі тәсілдердің бірі арқылы ЖТС ұстау туралы өтінішіне сәйкес: 

1) Салық кодексінің 351-бабымен көзделген тәртіппен біржолғы зейнетақы төлемі жасалған күннен кешіктірмей бірден;

2) зейнетақы төлемдері үшін БЖЗҚ белгілеген кесте бойынша 16 жылдан аспайтын мерзім ішінде ай сайын тең үлестермен жүргізеді.

ЖТС ұстау зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы уәкілетті орган келісімі бойынша уәкілетті орган белгілеген нысанда БЖЗҚ арқылы салық агентіне жеке тұлға берген ЖТС ұстау туралы өтініш негізінде жүргізіледі.

Осылайша, жеке тұлға Салық кодексінің 351-1 бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сай біржолғы зейнетақы төлемдерінен ЖТС ұстау туралы өтініш берген кезде ЖТС ұстау мен аударуды БЖЗҚ зейнет жасына толған кезде зейнетақы төлемдері үшін БЖЗҚ белгілеген кесте бойынша жүзеге асырады.

Біржолғы зейнетақы төлемінен жеке табыс салығын есептеу, ұстау және төлеу ерекшеліктерін анықтайтын Салық кодексінің 351-1 бабымен салықтық шегерімдер көзделмегеніне назар аудартамыз.

Сонымен қатар зейнетке шыққан кезде салымшының БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдері жасалған кезде Салық кодексінің 345-бабының 1-тармағымен және 346-бабы 1-тармағының 2) және (немесе) 3) тармақшаларымен белгіленген тәртіппен және мөлшерде салықтық шегерімдер қолдануға құқығы бар екенін түсіндіреміз. 

Баяндалғанның негізінде жеке тұлға Салық кодексінің 351-1 бабы 2-тармағының 1) тармақшасына сай ЖТС-ты бірден ұстау туралы өтініш берген кезде: БЖЗҚ біржолғы зейнетақы төлемін жасаған кезде ЖТС-ты біржолғы зейнетақы төлемінің сомасынан бірден ұстап қалады. 

Жеке тұлға Салық кодексінің 351-1 бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сай ЖТС ұстау туралы өтініш берген кезде: БЖЗҚ біржолғы зейнетақы төлемін жасаған кезде ЖТС сомасын ұстамай және мемлекеттік бюджетке аудармай есептейді. Есептелген ЖТС-ты ұстау мен аудару жеке тұлға зейнет жасына толған кезде зейнетақы төлемдері үшін БЖЗҚ белгілеген кесте бойынша 16 жылдан аспайтын мерзім ішінде тең үлестермен жүргізіледі.

[1] Салық кодексі – Қазақстан Республикасының 25.12.2017ж. № 121-VІ «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін қолданысқа енгізу туралы» заңы

[2] Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 20 желтоқсандағы №85-VІІ «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) және «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін қолданысқа енгізу туралы» Қазақстан Республикасының заңына (Салық кодексі) өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңы