ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІНЕ
 САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІ

БЖЗҚ-дан төленетін зейнетақы төлемдері ҚР Салық кодексіне^[1]сәйкес 10% мөлшерлеме бойынша жеке табыс салығы салынатын табысқа жатады. Жеке табыс салығы (ЖСТ) міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ), міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) және ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) есебінен салымшыға (алушыға) төлемдердің барлық сомаларынан жинақталып ұсталады.

БЖЗҚ-дан төлемдер БЖЗҚ-да зейнетақы жинақтары бар келесі тұлғаларға жүзеге асырылады:

· зейнеткерлік жасқа толғандар;

· мерзімсіз белгіленген 1 немесе 2 топтағы мүгедектігі бар адамдар;

·Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұруға кеткен салымшылар (алушылар);

·мұраға қалдырылған зейнетақы жинақтары түріндегі жеке тұлғалар;

·қайтыс болған адамды жерлеуге арналған біржолғы төлемді алатын жеке тұлғалар;

·тұрғын үй жағдайын жақсартуға және (немесе) емделуге берілетін біржолғы зейнетақы төлемдерін алушылар.

ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ ТҮРІНДЕГІ ТАБЫСҚА САЛЫҚ ШЕГЕРІМДЕРІ

Назар аударыңыз, 02.04.2019 ж. Салық кодексіне зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа стандартты салық шегерімдерін қолдану және түзетулерді қолдану бөлігінде өзгерістер^[2] енгізілді:

БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдері түріндегі салық салынатын табыс мөлшері мынадай тәртіппен айқындалады (Салық кодексінің 353-бабы 3-тармағының 1) тармақшасы):

Бұл ретте,

** салық шегерімдері зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа қолданылады:

Салық Кодексінің 346-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген стандартты салық шегерімдері жатады, осы тармақшаны қолдану күніне мұндай адамның:

• Ұлы Отан соғысына қатысушы, жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының қатысушыларына теңестірілген адам және басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагері;

• Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталған адам;

• 1941 жылғы 22 маусым - 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде 6 ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адам;

• 1, 2 немесе 3 топтардағы мүгедектігі бар адам;

• мүгедектігі бар бала;

• 18 жасқа толғанға дейін әрбір осындай мүгедектігі бар бала үшін - мүгедектігі бар баланың ата-анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі;

• өмір бойына әрбір осындай адам үшін - «бала кезінен мүгедек» деген себеппен мүгедек деп танылған адамның ата-анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі;

• асырап алынған бала 18 жасқа толғанға дейін әрбір осындай адам үшін - бала асырап алушылардың бірі;

• жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беру туралы шарттың қолданылу мерзімі кезеңінде әрбір осындай адам үшін - жетім балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына қабылдап алған ата-аналардың бірі
  болып табылатыны негізінде күнтізбелік жыл үшін айлық есептік көрсеткіштің 882 еселенген мөлшері зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа қолданылады.

Салық шегерімдерін қолданбай ЖТС салынатын кіріс

Жеке тұлғалардың келесі табыстарына салық шегерімдерін қолданбай 10% мөлшерлемесі бойынша ЖТС салынады:

• Салық Кодексінің 346-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген тұлғаларды қоспағанда мұраға қалған зейнетақы жинақтары түріндегі жеке тұлғаларға төлемдер;

• Қазақстан Республикасының резиденті болып табылмайтын жеке тұлғаларға төлемдер (Салық Кодексінің 655-бабының 3-тармақшасы^[6]).

Бұдан басқа, Салық Кодексінің 341 және 343-баптарының ережелеріне сәйкес салық агенті жеке тұлғаның кірісіне (жерлеуге төлемдер кезінде) кіріс түзетуді немесе жеке тұлғаның осындай кірісіне салықтық шегерімдерді қолданбаған жағдайда жеке тұлғаның осындай кірістен жеке табыс салығын ұстап қалу күнінен кеш өтініш жасауы себебінен қолданбаған жағдайда, жеке тұлға осындай кірістен жеке табыс салығын ұстап қалуды жүргізген салық агентіне кіріс төлеу жүргізілген күнтізбелік жыл және оның алдындағы күнтізбелік жыл ішінде өтініш пен растайтын құжаттарды ұсынуға құқылы, солардың негізінде салық агенті осы Кодекстің 48-бабының 2-тармағында көзделген талап қоюдың ескіру мерзімі шегінде кірістерге, ал дәлірек тиісті салық кезеңі аяқталғаннан кейін 3 жыл ішінде қайта есептеу жүргізеді.

Мұндайда Салық агентітерінің, оның ішінде БЖЗҚ-ның төлем көзінен салық салуға жататын табыстан ЖТС есептеу үшін күнтізбелік ай салық кезеңі болып табылады.

Артық ұсталған жеке табыс салығын өтеуге құқық, зейнетақы төлемі, оның ішінде жерлеуге бір реттік төлемі жүзеге асырылған күннен кейін 3 жыл ішінде сақталатындықтан, алушы артық ұсталған жеке табыс салығының өтемі үшін БЖЗҚ филиалдарына өтінішті және растаушы құжаттарды беруге құқылы.

БІРЖОЛҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІНЕ САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІ

БЖЗҚ-дан біржолғы зейнетақы төлемдерінің сомаларына салық салу тәртібін анықтау мақсатында Салық кодексінің 351-1 бабында Қазақстан Республикасының зейнетақы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын тұрғын үй жағдайын жақсарту және (немесе) емделуге төлеу мақсатында біржолғы зейнетақы төлемдерінен ЖТС есептеу, ұстау және төлеу ерекшеліктері көзделген.

БЖЗҚ Салық кодексінің 351-1-бабының 2-тармағына сай біржолғы зейнетақы төлемдерінің сомасынан ЖТС ұстауды және аударуды ЖТС ұстау туралы жеке тұлғаның өтінішіне сәйкес төмендегі тәсілдердің бірі бойынша жүргізеді:

1) біржолғы, Салық кодексінің 351-бабында көзделген тәртіпте біржолғы зейнетақы төлемін жүзеге асырған күннен кеш емес;

2) БЖЗҚ зейнетақы төлемдері үшін белгілеген график бойынша ай сайын тең үлестермен 16 жылдан аспайтын мерзім ішінде жүргізеді.

ЖТС ұстап қалу зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу арқылы уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша БЖЗҚ атынан салық агентіне жеке тұлғаның ЖТС ұстап қалу туралы өтініші негізінде жүргізіледі.

Осылайша, жеке тұлға Салық кодексінің 351-1-бабының 2-тармағының 2)-тармақшасына сай біржолғы зейнетақы төлемдерінен ЖТС ұстау туралы өтінішті берген кезде БЖЗҚ ЖТС-ты белгілеген зейнетақы төлемдерінің кестесі бойынша зейнетақы жасына толған кезде ұстайды және аударады.

Біржолғы зейнетақы төлемінен жеке табыс салығын есептеу, ұстау және төлеу ерекшеліктерін анықтайтын Салық кодексінің 351-1 бабында салықтық шегерімді беру көзделмегендігін назарыңызға саламыз.

Мұнымен бірге, зейнетке шыққан кезде салымшы Салық кодексінің 353-бабының 3-тармағында белгіленген тәртіпте БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін төлеу кезінде салықтық шегерімдерді қолдануға құқылы екендігін түсіндіреміз.

Баяндалғандар есебімен, жеке тұлға Салық кодексінің 351-1-бабының 2-тармағының 1) тармақшасына сай біржолғы тәртіпте ЖТС ұстау туралы өтінішті берген кезде: БЖЗҚ біржолғы зейнетақы төлемін жүзеге асырған кезде ЖТС-ты дереу біржолғы зейнетақы төлемдерінің сомасынан ұстап қалатындығын ескертеміз.

Жеке тұлға Салық кодексінің 351-1-бабының 2-тармағының 2)-тармақшасына сай ЖТС ұстау туралы өтініш берген кезде: БЖЗҚ біржолғы зейнетақы төлемін жүзеге асыру кезінде ЖТС сомасын ұстамай және мемлекеттік бюджетке аудармай есептейді. Есептелген ЖТС жеке тұлға зейнет жасына толған кезде БЖЗҚ белгілеген зейнетақы төлемдерінің кестесі бойынша 16 жыл ішінде тең бөліктермен ұсталады және аударылады.

[1] Салық кодексі – «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін қолданысқа енгізу туралы» 25.12.2017ж. № 121-VІ Қазақстан Республикасының Заңы

[2]«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне бизнес-ортаны дамыту және сауда қызметін реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 02.04.2019 ж. № 241 – VI Қазақстан Республикасының Заңы

[3] бұл редакцияда 2018 жылғы 01 қаңтардан бастап қолданысқа енгізу

[4]АЕК – республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына қолданылатын айлық есептік көрсеткіш

[5]ЕТЖ – республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және зейнетақы төлемі түріндегі табысты есептеу күніне қолданылатын ең төменгі жалақының мөлшері

[6] Салық кодексі – 25.12.2017ж. № 120-VІ «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі

[7] Зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңның 1-бабының 15-1) тармақшасына сай: зейнетақы жинақтарының ең төмен жеткіліктілік шегі – республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына қолданыста болатын ең төмен зейнетақы мөлшерінен төмен емес ай сайынғы зейнетақымен қамсыздандыру үшін қажетті, Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен әдістемеге сәйкес айқындалған, міндетті зейнетақы жарналары және (немесе) міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен қалыптастырылған зейнетақы жинақтарының ең төмен мөлшері